Met een betraand gezicht kijkt mijn cliënte mij aan. “Ik snap gewoon niet waarom mijn werkgever mij zo op de huid zit. Ik heb nu al een paar keer uitgelegd dat ik even rust wil omdat die constante stroom van telefoontjes en e-mails mij heel nerveus maken, wat niet bevorderlijk is voor mijn herstel.”
Bovenstaande situatie is geen uitzondering maar een terugkerend gebeuren die heel herkenbaar is vanuit het perspectief van de werkgever en de werknemer gezien. Een werkgever wordt geacht om contact te houden met een zieke werknemer en die weer zo snel mogelijk naar het werk te krijgen. Iemand met een burn-out is volledig uitgeput, heeft het gevoel de grip op het leven kwijt te zijn en is enorm onzeker over zichzelf. Zij kunnen niet of nauwelijks druk aan. De druk opvoeren – hoe goed bedoeld ook – werkt vaak, net als in bovenstaand voorbeeld, averechts.
Enkele feiten
Over het algemeen kenmerken werknemers met een burn-out zich als werknemers met een heel hoog arbeidsethos. Zij werken hard, voelen zich zeer verantwoordelijk voor de werkzaamheden die zij verrichten en voelen zich nauw betrokken bij het reilen en zeilen van de werkgever. Op het moment dat de balans tussen draagkracht en draaglast verstoord raakt, gaan ze harder werken om de zelfde kwaliteit als voorheen te blijven geven. Dat kan ongemerkt jaren zo doorgaan. Kortom het zijn de ideale werknemers.
Een burn-out hoeft niet perse het resultaat te zijn van overbelasting. Het kan ook veroorzaakt worden door een gebrek aan zeggenschap, onvoldoende beloning of waardering, gebrek aan saamhorigheid, onrechtvaardigheid, tegenstrijdige waarden en normen of een combinatie van deze punten. In elk geval is het altijd een combinatie van werk-gerelateerde factoren en persoonsgebonden eigenschappen.
Samen kunnen we er wat aan doen
Als werkgever zijnde kun je kijken wat er binnen de organisatie mogelijk is om de factoren die de burn-out hebben veroorzaakt weg te nemen of te verminderen. Als de werknemer bijvoorbeeld te veel werk te doen heeft, kan er gekeken worden of één van de collega’s wat taken kan overnemen of dat er tijdelijk iemand extra aangenomen kan worden. Misschien is het ook mogelijk om de tijdsspanne te verbreden zodat er meer tijd is om alle taken uit te kunnen voeren. Dit alles kost tijd en geld en in deze tijd van bezuinigingen en reorganisaties niet altijd uitvoerbaar. Dat is iets wat ik mijn cliënten altijd meegeef: “Ga uit van jezelf en niet van de werkgever. De enige die jij kunt veranderen is jezelf. Jouw manier van hoe je in het leven staat en hoe je met dergelijke zaken omgaat. Daar kun je iets mee doen. “ En dat is waar mijn werk begint…
In een eerste gesprek in mijn praktijk hoor ik regelmatig dat mensen niet begrijpen hoe het zover heeft kunnen komen. “Vroeger kon ik alles met gemak, daar hoefde ik niet eens over na te denken. En nu lukt het allemaal niet meer.” Dat is het gevolg van het sluipende proces wat zo kenmerkend is voor een burn-out. Het lijkt erop alsof deze uit het niets opgedoken is, zo van de ene op de andere dag. Een burn-out is echter een proces van jaren. Als ik met mijn cliënten terugkijk, blijkt dat zij kunnen aangeven wanneer iets begonnen is en hoe zij elke keer weer geprobeerd hebben zich aan te passen door hun grenzen langzaamaan te verleggen, tot het moment dat de rek er volledig uit is. En dat is vaak pas na jaren.
Dit eerste inzicht brengt samen met het leren accepteren van wat nu is het herstel op gang. De cliënt krijgt een activiteitenplanning mee zodat inspanning en ontspanning met elkaar afgewisseld kunnen worden en er wordt gebruik gemaakt van ontspanningsoefeningen en mindfulness.
In de tweede stap wordt de aanleiding van de burn-out verder uitgediept. Welke signalen heeft de cliënt over het hoofd gezien of soms zelfs genegeerd? Welke energievreters en energiegevers zijn er en hoe kunnen deze in balans gebracht worden zodat de draagkracht vergroot wordt. En bepaald niet onbelangrijk: Welke persoonskenmerken hebben ervoor gezorgd dat de cliënt in deze situatie is beland?
Tijdens de begeleiding spreken mensen uit dat ze weer “hun oude ik” willen worden. Echter die ‘oude ik’ is diegene die het zover heeft laten komen dus dat wil ik als burn-outcounselor juist voorkomen. Voorkomen is beter dan genezen en dat is wat in de laatste stap besproken wordt. Hoe kun je als persoon leren omgaan met dergelijke situaties? Welke triggers zijn er die aangeven dat er mogelijk sprake is van overmatige stress? Wat zijn de veranderingen die je als mens wilt en kunt bewerkstelligen om nooit meer burn-out te raken?
Tips voor de werkgever
Uiteraard heeft u als werkgever te maken met de Wet Verbetering Poortwachter en dient u zich aan die wetgeving te houden. Ziekteverzuim dient bovendien zo kort mogelijk gehouden te worden. In het geval van een burn-out ligt dat soms anders en hebben werknemers er baat bij om ruimte te ervaren. Een werknemer met een burn-out zal geen last hebben van een hoge drempel om weer terug te keren. Sterker nog: deze mensen hebben alle steun en support nodig om niet weer te hard van stapel te lopen, gewend als zij zijn aan die hoge arbeidsethos. Dat wil niet zeggen dat een werknemer lang thuis zit voor er sprake kan zijn van re-integratieactiviteiten. Het is evengoed mogelijk dat iemand met een burn-out aan het werk blijft. Dit is afhankelijk van de ernst van de klachten, hoe lang de situatie al gaande is en wat er op de werkvloer gedaan kan worden aan de arbeidsomstandigheden die gezorgd hebben voor de burn-out.
Demedicaliseren is een term waar ik beslist een voorstander van ben. Vanuit het oogpunt van behandelaar vind ik het echter heel belangrijk om te weten of er inderdaad sprake is van een burn-out en niet bijvoorbeeld van overspannenheid of een depressie zodat de juiste behandeling ingezet kan worden voor een goed resultaat. Of daar een bepaald plakkertje op gegeven moet worden, is inderdaad een discussie waard. Vooralsnog is het voor het merendeel van de cliënten met een burn-out relativerend om te weten wat er aan de hand is en vooral ook, dat zij er iets aan kunnen doen.
Verder is het belangrijk dat er snel gestart kan worden met een adequate behandeling, want hoe eerder deze behandeling start, hoe sneller en beter het resultaat. Overbodig om te zeggen – en toch doe ik het – is dat behandeling door iemand die gespecialiseerd is in het begeleiden van mensen met een burn-out grote voorkeur heeft. De desastreuze gevolgen van een verwaarloosde burn-out zijn nog redelijk onbekend.
Tot slot wil ik benadrukken dat ieder mens en elke situatie anders is. In deze blog ben ik uitgegaan van een zekere algemeenheid die kenmerkend en herkenbaar is bij burn-out. Uitzonderingen zijn er altijd en overal. Het is dan ook van belang dat iedere situatie vanuit dat een nieuw en helder oogpunt bekeken wordt, zodat acties daarop afgestemd kunnen worden.
Vragen?
Mochten er naar aanleiding van deze blog vragen zijn, neem dan gerust contact met mij op. Op een snelle en adequate manier kan ik bepalen of er inderdaad sprake is van een burn-out. Meer informatie kunt u elders op mijn website lezen.
© La Chiave – 2015